رفلکسولوژی یا درمان منطقه‌ای، طب جایگزین شامل قانون فیزیکی از اعمال فشار به پاها، دست‌ها و یا گوش با انگشتان دست است که ممکن است با روغن یا بدون استفاده از روغن انجام شود. درمانگران رفلکسولوژی ادعا می‌کنند هر یک از سیستم‌ها و اعضای جمعی و مفرد بدن منعکس‌کننده تصویر خود بر روی دست و پا هستند که اثر ماساژ پا، دست و گوش در مناطق رفلکس آن اعضا، یک تغییر فیزیکی یا تحریکی به آن عضو منتقل می‌کند. این علم یک درمان ظریف و هنری شفابخش است که جزو علوم کل‌نگر یا طب مکمل می‌باشد و با ایده درمان از طریق ماساژ کف پاها، دست‌ها و لاله گوش‌ها پایه‌ریزی شده است. کل‌نگری بدن، ذهن و روح را به هم وصل کرده و هر کدام را به دیگری تاثیرگذار می‌داند.

امروزه رموز بیشتری از این علم کشف شده و در حال حاضر، نقاط ماساژ کف دست و پا و نقاط طب سوزنی با هم آمیخته و تکمیل شده و علمی دقیق و درمانی عالی را به‌وجود آورده است. اما چیزی که لازم به یادآوری بوده این است که علوم کل‌نگر، علومی جدید نیستند و عمر آن‌ها به اندازه عمر آدمی و متناسب با آگاهی انسان است و فقط این علوم در زمان ما دوباره کشف می‌شوند. این علم قدمت دیرینه‌ای دارد چراکه در مصر (مقبره آهور در ساکارا) که به مقبره طبی معروف بوده و مربوط به چهار هزار سال پیش بوده است، بر دیواره آن عکسی حک و نقاشی شده که بازتاب درمانی و ماساژ کف دست و پا را نشان می‌دهد، همچنین در متون طبی اولیه چین باستان به آن اشاره شده است و حتی بقراط در حدود 500 سال پیش از میلاد مسیح در مورد ماساژ و تسکین درد مفاصل توسط آن صحبت کرده است.

حس لامسه برای انسان حس بسیار مهمی است و فرد به صورت فطری و غریزی و بدون این‌که آموزش خاصی دیده باشد، برای دلداری دادن به افراد و انتقال آرامش، معمولا دست آن‌ها را می‌گیرد و برای آرام ساختن و تسکین خود و دیگران، ازآن استفاده می‌کند. پس عمر درمان با دست‌ها به عمر بشریت می‌رسد و متناسب با آگاهی انسان است. در حال حاضر روش‌های ماساژ درمانی مختلفی وجود دارد و هدف همه آن‌ها باز کردن انسدادهایی است که منجر به عدم تعادل در ناحیه‌ای خاص از بدن می‌شود که نهایتا بیماری اتفاق می‌افتد. با تحریک کردن نقاط، تعادل به بدن باز می‌گردد.

این تحریکات از یک طرف بر سیستم انرژی بدن تاثیر می‌گذارد که باعث می‌شود تا انسدادهایی که داخل کانال‌های انرژی و مریدین‌ها اتفاق افتاده باز شود و از طرف دیگر، بر سیستم عصبی که باعث ترشح منظم هورمون‌ها، آنزیم‌ها، انتقال‌دهنده‌های عصبی و مسکن‌های طبیعی بدن و اندروفین‌ها می‌شود، تاثیر می‌گذارد.

حال اگر این درمان (ماساژ) بر روی بازتاب‌های بدن در صفحات انعکاسی مانند کف پا انجام شود، تحریک انرژی در داخل کانال‌های انرژی باعث می‌شود انسداد ارگان‌ها، دستگاه‌ها، و قسمت‌های مختلف بدن برطرف شود. براساس تئوری این علم، در بدن صفحات انعکاسی وجود دارد مانند کف پاها، کف دست‌ها و گوش‌ها که مانند یک جنین وارونه هستند و یا حتی چشم‌ها که علم چشم‌خوانی و عنبیه‌شناسی بر پایه همین تئوری بنا شده است. پس همه این صفحات، تمام بدن را در خود جا داده و یک نقشه کوچک از کل بدن به حساب می‌آیند. این روش بر این اصل استوار است که نقاط بازتاب‌ها، با اندام‌های درونی و غدد درون‌ریز در ارتباطند و با تحریک، فشار و ماساژ این نقاط، می‌توان تعادل را به سیستم بازگرداند و بدین صورت است که فشار و ماساژ، موجب تحریک عضو دربرگیرنده می‌شود و ترشح هورمون‌ها و آنزیم‌ها اتفاق می‌افتد. آنگاه بدن براساس اصل خوددرمانی، باعث سلامت فیزیکی و ذهنی خود می‌شود. همچنین این‌که بدن به ده منطقه عمودی توسط کانال‌های انرژی تقسیم می‌شود، به این صورت که هر مریدین از انگشت هر پا شروع و به طرف بالا می‌آید و در ناحیه استخوان ترقوه، به دو قسمت تقسیم شده، یکی به سر می‌رود و دیگری به انگشت مشابه دست. این ارتباط انرژیک منجر به وجود این صفحات بازتابی و ارتباط آن‌ها با تمام بدن می‌شود. هرگونه انسداد در این مریدین‌ها و یا اعضای بدن بر مناطق بازتابی هم منعکس می‌شود، پس می‌توان با معاینه کف دست یا پا، پی به این گرفتگی‌ها برد.

براساس این علم هر عضوی در بدن که با مشکل یا بیماری مواجه شود به معنای این است که انسداد انرژی حیاتی در مریدین مربوط به آن عضو و یا حتی در خود عضو به وجود آمده است. از آن‌جایی که ما هر عضو، اندام، غدد درون‌ریز و حتی کل بدن را در این صفحات انعکاس داریم، با تحریک یا ماساژ بازتاب این‌ها در کف پا، دست و گوش ابتدا عدم تعادل و گرفتگی بدن را درمی‌یابیم، و سپس با بازگرداندن جریان طبیعی انرژی به بدن در جهت بهبود بیمار گام برمی‌داریم. مواردی را که با رفلکسولوژی می‌توان اثرگذارتر نمود:

• تمامی گروه‌های سنی از نوزادان تا افراد مسن را می‌تواند درمان کند.
• می‌تواند برای متعادل‌سازی کل بدن استفاده شود.
• می‌تواند قدرت شفابخشی خود بدن را افزایش دهد.
• می‌تواند گردش خون و انرژی را به نواحی مختلف افزایش داده و باعث جذب مواد غذایی و دفع مواد زاید می‌شود.

همچنین رفلکسولوژی دارای اثرات زیر است:

1- متعادل‌سازی سیستم‌های بدن، به‌طوری‌که بدن بتواند خود را شفا دهد.

2- موجب تحریک آن نواحی از بدن و ذهن که عملکرد صحیح ندارند می‌شود.

3- دیدگاه ذهنی مثبت را تقویت می‌کند (براساس دیدگاه کل‌نگر تندرستی عبارتست از هماهنگی فعل و انفعال انرژی‌ها در داخل بدن. افکار منفی و احساسات منفی، جریان آزادانه این انرژی‌ها را محدود کرده و سبب انسداد آن‌ها در بدن می‌شود که اگر تصحیح نشوند سرانجام به‌صورت بیماری تظاهر می‌کنند.

4- رها شدن احساسات سرکوب‌شده ناشی از فشارها و استرس، آرام‌سازی بدن و تغییر وضع زندگی.

5- آرامش بدن.

6- با افزایش آزادسازی اندروفین‌ها به کنترل درد کمک می‌شود.

7- عملکرد سیستم ایمنی را افزایش داده جریان لنفاتیک را بهتر می‌کند.

8- تندرستی بدن را در حالت متعادل نگه می‌دارد.

9- سطوح تمرکز را افزایش می‌دهد.

10- گردش خون و جریان عصبی را بهبود می‌بخشد.

11- در نواحی انسداد که معمولا به‌صورت درد احساس می‌شوند، موجب تسکین می‌گردد.